Odrzuceniu spadku.

Otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. W chwili otwarcia spadku następuje dziedziczenie, tj. następstwo prawne po osobie zmarłej o charakterze sukcesji uniwersalnej. Przyjęcie spadku nie jest jednak obowiązkiem. To do spadkobiercy należy decyzja, czy zgodzić się na dziedziczenie po zmarłym spadkodawcy. Po otwarciu spadku możliwe jest bowiem odrzucenie spadku przez spadkobiercę. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie sześciu miesięcy jest obecnie jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to przyjęcie spadku zarówno w części majątku i dóbr zmarłego, jak i jego długów. Istotne jest jednak, że odpowiedzialność za zobowiązania osoby zmarłej ograniczy się wówczas do wartości otrzymanych aktywów.

Jak odrzucić spadek?

Spadkobierca może to zrobić przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Możliwe jest także odrzucenie w sądzie rejonowym, właściwym dla swojego miejsca zamieszkania lub pobytu. Oświadczenia mogą być również składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy lub dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o podstawie dziedziczenia. Termin do złożenia oświadczenia spadkowego biegnie indywidualnie dla każdego spadkobiercy. Po upływie sześciu miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania, oświadczenie złożone przez spadkobiercę jest nieskuteczne. Jeżeli spadkobierca odrzuci spadek, wówczas traktuje się go jakby nie dożył spadku, a w jego miejsce wstępują jego następcy prawni, którzy w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania mogą złożyć oświadczenia spadkowe. Warto pamiętać, że spadkobierca może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku wyłącznie po śmierci spadkodawcy. Złożone wcześniej oświadczenie nie rodzi jakichkolwiek skutków prawnych.

Odrzucenie spadku – oświadczenie

Oświadczenie o odrzucenie spadku powinno zawierać: imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania; tytuł powołania do spadku oraz treść złożonego oświadczenia. Spadkobierca może złożyć oświadczenie zarówno ustnie, jak i na piśmie. Jeżeli złożone oświadczenie ma formę pisemną i będzie dokonane przed notariuszem, musi on sprawdzić, czy oświadczenie zawiera wszelkie niezbędne dane. W razie braku w złożonym pisemnym oświadczeniu niezbędnych danych notariusz odbierający to oświadczenie, powinien wskazać dostrzeżone braki. Powinien on także wezwać spadkobiercę do ich uzupełnienia, mając na względzie zapewnienie dalszego prawidłowego toku postępowania. Notariusz ma obowiązek niezwłocznego przesłania złożonego oświadczenia, wraz z załącznikami, do sądu spadku.

Skutki złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę wywołuje skutek jakby osoba ta nie dożyła spadku. Oznacza to, że osobę taką wyłącza się od dziedziczenia, a w jej miejsce wchodzą dalsi spadkobiercy. Należy jednak mieć na względzie różnice wynikające z tytułu powołania do dziedziczenia. Dotyczy to kwestii takich jak to, czy nastąpiło ono na podstawie testamentu lub ustawy.

W przypadku dziedziczenia ustawowego udział spadkowy spadkobiercy, który złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku przypada jego dzieciom. Dotyczy to dzieci żyjących w chwili otwarcia spadku lub dalszych spadkobierców ustawowych. W pierwszej kolejności do dziedziczenia ustawowego powołuje się dzieci spadkodawcy oraz jego małżonka. Dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Taka sama sytuacja występuje jeżeli pierwotny spadkobierca odrzuci spadek. W przypadku braku zstępnych, czyli dzieci, wnuków, prawnuków albo złożenia przez nie oświadczenia o odrzuceniu spadku powołani do dziedziczenia ustawowego są małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Ich udział spadkowy wynosi 1/4 spadku.

Kolejność dziedziczenia

Jeżeli spadkodawca nie miał zstępnych ani małżonka, cały spadek dziedziczą jego rodzice w częściach równych. Dotyczy to także sytuacji, w której zstępni i małżonek złożyli oświadczenie o odrzuceniu spadku. Jeśli któreś z rodziców nie dożyło otwarcia spadku udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Dotyczy to także sytuacji złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku przypadający mu udział spadkowy, przypada jego zstępnym. Zstępni dziedziczą także w przypadku złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez rodzeństwo spadkodawcy. W pierwszej kolejności dotyczy to jego dzieci.

Gdy brak jest zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa albo złożyli oni oświadczenie o odrzuceniu spadku, spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Jeżeli dojdzie do sytuacji, że wszyscy spadkobiercy ustawowi odrzucą spadek to przypada on gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. W przypadku, gdy nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu. Dotyczy to także sytuacji, kiedy ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą.

Odrzucenie spadku a podstawienie

W sytuacji odrzucenia spadku przez spadkobiercę testamentowego, w jego miejsce wchodzą inni spadkobiercy testamentowi jeżeli powołano ich w testamencie. Dziedziczenie odbywa się w częściach odpowiadających ich udziałom. Jednakże istnieje także możliwość, aby spadkodawca powołał spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą. Jest to tzw. podstawienie zwykłe. Kolejną możliwość stanowi tzw. podstawienie powiernicze, które polega na tym, że spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go innej osobie. Ma to jednak wyłącznie taki skutek, że ta inna osoba jest powołana do spadku na wypadek, gdyby spadkobierca nie chciał, czyli złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku lub nie mógł być spadkobiercą.

W przypadku braku innych spadkobierców testamentowych lub jeżeli spadkodawca nie zastosował instytucji podstawienia w miejsce spadkobiercy testamentowego, który odrzucił spadek, wchodzą spadkobiercy ustawowi. Jeżeli wszyscy spadkobiercy testamentowi oraz ustawowi odrzucą spadek to przypada on gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. W przypadku, gdy nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu. Skarb Państwa dziedziczy także jeżeli ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą.

Warto pamiętać, że spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy.

Co w sytuacji, gdy spadkobiercą jest małoletni?

Do tego typu sytuacji dojdzie, jeżeli osoba małoletnia od początku należała do kręgu osób, które dziedziczą ustawowo. Dotyczy to także sytuacji, gdy jej rodzic odrzucił spadek, albo sytuacji, gdy małoletniego powołano do dziedziczenia w testamencie. Opiekun chcąc odrzucić spadek w imieniu małoletniego musi wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wyrażenie odpowiedniej zgody. Jest to zgoda na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem małoletniego polegającej na odrzuceniu spadku po danym zmarłym.  Do wniosku takiego należy dołączyć odpis skrócony aktu urodzenia małoletniego. Inne wymagane dokumenty to odpis aktu notarialnego lub postanowienie sądu w przedmiocie odrzucenia spadku i odpis skrócony aktu zgonu. Wniosek o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł.

Odrzucenie spadku – terminy

Termin do odrzucenia spadku przypadającego osobie małoletniej zaczyna biec dla dziecka od chwili, gdy jeden z rodziców powziął wiedzę, że dziecko, które podlega jego władzy rodzicielskiej, powołano do spadku. Jeżeli dziecko zostało powołane do dziedziczenia w wyniku odrzucenia spadku przez jednego z rodziców, to nie ulega wątpliwości, że to właśnie on dowiaduje się w pierwszej kolejności o powołaniu swojego następcy do dziedziczenia. Jeżeli rodzice spadek odrzucili, to termin do odrzucenia spadku przez małoletniego dziedziczącego po swoich rodzicach, biegnie od dnia, w którym rodzice małoletniego złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku. Poczynając od tego dnia przedstawiciele małoletniego dziedziczącego spadek mogą wystąpić do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, a od jej uzyskania uzależniona jest skuteczność oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Złożenie do sądu opiekuńczego przez przedstawiciela ustawowego małoletniego spadkobiercy wniosku o wydanie zezwolenia na złożenie w jego imieniu oświadczenia o odrzuceniu spadku przerywa bieg sześciomiesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zatem bieg terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletniego, który rozpoczyna się w dniu, w którym przedstawiciel ustawowy małoletniego dowiedział się o tytule powołania tego małoletniego do dziedziczenia, ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym w przedmiocie uzyskania zgody na odrzucenie spadku. Po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia rodzic może skutecznie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przez małoletniego.

Zadzwoń