Ustawowym skutkiem przedawnienia jest powstanie po upływie terminu przedawnienia po stronie tego, przeciw komu przysługuje roszczenie, uprawnienia do uchylenia się od jego zaspokojenia, czyli tzw. zarzut peremptoryjny. Wykonanie tego uprawnienia powoduje, że roszczenie już nie może być skutecznie dochodzone. Dotyczy to nie tylko roszczenia głównego, ale także odsetek za opóźnienie (uchwała SN z 10 listopada 1995 r., III CZP 156/95, LexisNexis nr 307369, OSNC 1996, nr 3, poz. 31).
Przedawnienie uniemożliwia też dochodzenie przedawnionego roszczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c. i n.), stanowiłoby to bowiem niedopuszczalne obejście prawa. Przedawnienie następuje, gdy prawidłowo upłynął określony w ustawie termin. Zgodnie z art. 117 § 2 zd. 1 k.c., powoduje ono, że dłużnik może uchylić się od zaspokojenia przedawnionego roszczenia, co jest jednak pewnym skrótem myślowym. W istocie bowiem chodzi o uchylenie się od świadczenia przez dłużnika (zob. art. 273 § 1 k.z.). Nabywa on ex lege uprawnienie materialnoprawne w postaci zarzutu peremptoryjnego, którego wykonanie skutkuje pozbawieniem roszczenia przymiotu zaskarżalności, tj. możliwości jego dochodzenia przed sądem lub innym organem . Innymi słowy: roszczenie zaskarżalne przestaje takim być. Tym samym wierzyciel, nie ma możliwości egzekwowania w sposób przymusowy roszczenia względem dłużnika, a tym samym nie ma możliwości prowadzenia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego.
