Podczas spraw rozwodowych kluczową kwestią jest decyzja o tym, czy rozwód ma mieć miejsce z orzekaniem o winie czy bez orzekania o winie. Sąd w wyroku rozwodowym orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, co wynika z artykułu 57 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Aby zaniechać orzekania o winie, potrzebna jest zgoda obu małżonków. Wyrok rozwodowy może zatem nastąpić bez orzekania o winie, z orzeczeniem winy jednego z małżonków lub z orzeczeniem winy obu stron. Należy jednak pamiętać o tym, że w sprawach rozwodowych nie ma stopniowania winy. Oznacza to, że sąd orzeka winę wspólną małżonków, nawet jeżeli wina jednego ze współmałżonków jest znaczna, a drugiego niewielka.
Rozwód bez orzeczenia o winie
Rozwód taki zazwyczaj udzielany jest bardzo szybko. Jeśli między małżonkami nie ma istotnych konfliktów dotyczących na przykład opieki nad małoletnimi dziećmi czy podziału majątku, orzeczenie może być wydane już na pierwszej czy drugiej rozprawie. Wynika to z tego, że sąd nie prowadzi wtedy skomplikowanego i przewlekłego postępowania dowodowego.
Argumentem, który przemawia za tego typu rozwodami są niższe koszty emocjonalne. Przy rozwodzie bez orzekania o winie istnieje większe prawdopodobieństwo, że strony po uzyskaniu orzeczenia, którym są zainteresowane, pozostaną w przyjaznych stosunkach, co ułatwi wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dziećmi. Należy jednak pamiętać o tym, że jeżeli w wyroku orzekającym rozwód nie ma rozstrzygnięcia dotyczącego winy, to nie można domagać się jej rozstrzygnięcia w osobnym procesie sądowym.
Alimenty a rozwód bez orzeczenia o winie
Rozwód bez orzekania o winie ma również swoje konsekwencje w kwestii alimentów między stronami. Aby starać się o pomoc finansową od byłego małżonka, należy wykazać, że uprawniony znajduje się w niedostatku. Obowiązek alimentacyjny byłego małżonka wygasa po 5 latach od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Jedynie w wyjątkowych wypadkach sąd może ten okres czasu wydłużyć.
Rozwód z orzeczeniem o winie
Sąd orzeka winę w dwóch przypadkach: gdy rozkład pożycia wynika jedynie z zachowania jednego ze współmałżonków lub gdy wina dotyczy obojga małżonków. Postępowanie takie zazwyczaj jest długie i wyczerpujące.
W przypadku rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie jednej ze stron wymagane jest spełnienie się odpowiednich przesłanek. Najczęściej są to:
- zdrada,
- alkoholizm,
- przemoc w stosunku do małżonka i rodziny,
- inne agresywne zachowania,
- a także niezaspokajanie potrzeb rodziny.
Żądanie uznania jednego z małżonków winnego rozkładu pożycia wymaga przedstawienia dowodów potwierdzających tę winę, mogą to być na przykład:
- zeznania samych stron,
- zeznania świadków,
- nagrania audio i wideo,
- notatki z interwencji Policji,
- obdukcje,
- zaświadczenia lekarskie,
- rachunki oraz wszelkie inne dokumenty potwierdzające wystąpienie określonych zdarzeń
Czas trwania postępowania dowodowego oraz całej sprawy o rozwód zależy od aktywności obu stron, m.in. ilości oraz rodzaju dowodów. Pamiętać należy, że druga strona będzie się bronić, umniejszając swoją winę lub nawet wykazując wyłączną winę drugiego współmałżonka. Ponadto, w pewnych okolicznościach orzekanie o winie może stanowić ważny powód do żądania ustalenia nierównych udziałów przy podziale majątku wspólnego, jak również w uzyskaniu eksmisji w sprawie rozwodowej.
Alimenty a rozwód z orzeczeniem o winie
Małżonkowie dość często decydują się na rozwód z orzeczeniem o winie ze względu na korzyści jakie to daje, związane przede wszystkim z postępowaniem alimentacyjnym. Jeżeli bowiem jeden z małżonków uznany zostanie za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód wpłynie na istotne pogorszenie sytuacji materialnej niewinnego małżonka, może on wnosić o ustalenie alimentów. Istotne jest to, że małżonek niewinny nie musi udowadniać, że znajduje się w niedostatku. Sąd na podstawie art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego porównuje sytuację, w jakiej małżonek niewinny znajdzie się po rozwodzie z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby do rozwodu nie doszło. W związku z tym wystarczy jedynie udowodnić pogorszenie sytuacji materialnej. W przypadku winy jednego z małżonków nie ma czasowego ograniczenie trwania obowiązku alimentacyjnego. Kończy się on jednak z chwilą zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego do otrzymywania alimentów.
Jeżeli orzeczono wspólną winę małżonków, uprawnia to każdego z nich do żądania dostarczania środków utrzymania od drugiego małżonka. Jest to możliwe tylko jeżeli jeden z małżonków znajduje się w niedostatku, a alimenty mają służyć jedynie zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych, a nie wyrównaniu poziomu życia. Obowiązek ten wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, lecz w wyjątkowych sytuacjach sąd może ten okres wydłużyć. Alimenty na małżonka nie muszą być ustalone w wyroku rozwodowym. Małżonek może o nie wystąpić także po zakończeniu sprawy rozwodowej.