Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych wiąże się z obowiązkiem poniesienia szeregu kosztów sądowych. Aktualnie ustawa o kosztach sądowych określała opłaty sądowe stałe na poziomie od 30 zł do 5.000 zł (w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, oraz opłaty sądowe stosunkowe jako 5% wartości przedmiotu sporu w sprawach o prawa majątkowe. Nowelizacja wprowadza sporą zmianę, zgodnie z którą maksymalna kwota opłaty stałej wzrośnie z 5.000 do 10.000 zł.
W sprawach majątkowych o wartości przedmiotu sporu do 20.000 zł zrezygnowano z procentowego wyliczania opłaty. Zamiast tego wprowadzono „widełkowe” określenie opłat według następującego schematu:
| WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU | WYSOKOŚĆ OPŁAT |
|---|---|
| do 500 złotych | 30 złotych |
| ponad 500 złotych do 1 500 złotych | 100 złotych |
| ponad 1 500 złotych do 4 000 złotych | 200 złotych |
| ponad 4 000 złotych do 7 500 złotych | 400 złotych |
| ponad 7 500 złotych do 10 000 złotych | 500 złotych |
| ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych | 750 złotych |
| ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych | 1000 złotych |
Gdy wartość przedmiotu zaskarżenia wyniesie powyżej 20.000 zł opłata stosunkowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, nie może jednak przekroczyć kwoty 200.000 zł (dotychczas maksymalna wartość tej opłaty wynosiła 100.000 zł). Zatem przy sporze np. o 2.500 zł opłata wzrośnie z 125 zł do 200 zł, a jeśli sprawa nadawała się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym wzrost nastąpi z kwoty 100 zł do 200 zł. Przy sporze np. o 15.000 zł w dotychczasowym postępowaniu uproszczonym zamiast 300 zł, zapłacimy 1000 zł.
Na niekorzyść wzrosną również opłaty od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, która wynosić będzie ¼ wysokości opłaty od pozwu. Obecnie opłata od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej wynosi 40 zł, a w sprawach o wartości powyżej 10.000 zł – 300 zł.
Nowelizacja przewiduje także opłatę w wysokości 100 zł od wniosku o doręczenie orzeczenia lub zarządzenia z uzasadnieniem, jak również wzrosła opłata stała od wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego z 40 do 100 zł. Podwyżce podlega też m.in. opłata od wniosku o udzielenie, zmianę lub uchylenie zabezpieczenia roszczenia również z 40 zł do 100 zł.
Znaczny wzrost opłaty dotyczyć będzie spraw z zakresu spółek i tak przykładowo w sprawie o uchylenie, bądź unieważnienie uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki opłata z 2.000 zł wzrośnie aż do 5.000 zł!
Wobec powyższego, koszty opłat sądowych mogą wzrosnąć nawet o kilkaset procent.
Warto zwrócić uwagę, iż podwyższone opłaty sądowe zaczną obowiązywać po upływie 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw ustawy wprowadzającej omawiane zmiany. Jednocześnie należy pamiętać, iż nowe przepisy w zakresie tej ustawy będą stosowane nie tylko w sprawach wszczętych po jej wejściu w życie, ale również w sprawach wszczętych i niezakończonych przed tym dniem, w zakresie pism podlegających opłacie, wnoszonych po dniu wejścia w życie ustawy oraz wydatków powstałych po tym dniu.
Biorąc pod uwagę powyższe, wierzyciele będą mieli niewiele czasu, aby odpowiednio dostosować swoje strategie do nowych rozwiązań prawnych.
Uzasadnienie projektu ustawy wskazuje, że celem podwyższenia opłat sądowych jest częściowe dostosowanie ich wysokości do aktualnych cen i siły nabywczej pieniądza, obniżenie nakładów finansowych Skarbu Państwa na utrzymanie aparatu wymiaru sprawiedliwości, racjonalizacja i uproszczenie systemu opłat oraz redukcja zbędnego obciążenia sądów. Nie sposób się z tym nie zgodzić skoro jak łatwo zauważyć w głównej mierze wzrostowi ulegają opłaty sądowe od niskich należności, tj. do 20.000,00 zł stanowiących zdecydowaną większość spraw rozpatrywanych przez sądy.
Pojawiają się głosy, że wzrost tych opłat ma przeciwdziałać „pieniactwu”, tym nie mniej w opinii autora odbędzie się to ze znaczną szkodą w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorców, a także konsumentów. Może to stanowić istotną przeszkodę w odzyskiwaniu swoich należności. Wzrost opłat sądowych przy jednoczesnym powrocie znacznego sformalizowania postępowania cywilnego może przyczynić się do rozkwitu innych „szarych” form odzyskiwania należności