Wielu dłużników planujących ogłoszenie upadłości zastanawia się na tematem „Upadłość konsumencka a alimenty”. Celem upadłości jest poprawienie sytuacji finansowej dłużnika poprzez anulowanie jego zobowiązań. Jaki wpływ ma ogłoszenie upadłości na obowiązek alimentacyjny i zaległe alimenty? Czy upadłość oznacza brak możliwości dochodzenia roszczeń alimentacyjnych? Czy skuteczna upadłość doprowadzi do umorzenia alimentów? Kwestie te wyjaśniam w dzisiejszym wpisie.
Co dzieje się z alimentami po ogłoszeniu upadłości?
Chcąc ogłosić upadłość konsumencką wielu dłużników zastanawia się, jaki wpływ na zasądzone alimenty będzie miało ogłoszenie upadłości. Po ogłoszeniu upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości zarządzaną przez syndyka. Dlatego po ogłoszeniu upadłości alimenty wypłacane będą przez syndyka. Syndyk będzie dokonywał wypłaty bieżących alimentów osobom uprawnionym w miarę posiadanych środków. Wysokość wypłacanych alimentów nie może jednak przekroczyć minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z kolei alimenty zaległe będą w upadłości podlegały zaspokojeniu w ramach podziału funduszy masy upadłości, dokonywanego w upadłości konsumenckiej w ramach planu spłaty wierzycieli. Jeśli zaś chodzi o alimenty należne upadłemu, to są one wyłączone z masy upadłości i nie podlegają zajęciu przez syndyka. Tym samym upadły może samodzielnie rozporządzać otrzymywanymi alimentami. Bardziej szczegółowo kwestie te zostaną omówione w dalszej części wpisu.
Należy zauważyć, że w przypadku alimentów syndyk może zająć aż 60% wynagrodzenia osiąganego przez upadłego. Jednocześnie nie obowiązuje kwota wolna od zajęcia w wysokości minimalnego wynagrodzenie za pracę.
Czy wierzytelność z tytułu alimentów należy zgłosić?
Wierzyciel alimentacyjny, czyli osoba uprawniona do otrzymania alimentów powinna dokonać zgłoszenia swojej wierzytelności z tytułu alimentów. Wierzyciel, który chce otrzymywać alimenty powinien załączyć do zgłoszenia dokument, z którego będzie wynikać obowiązek oraz termin płatności alimentów. W przypadku małoletniego dziecka zgłoszenia wierzytelności syndykowi dokonuje jego przedstawiciel ustawowy. Możliwe jest dokonanie zgłoszenia elektronicznie przez KRZ. Jednak wierzyciele, którym przysługują należności alimentacyjne mogą wnosić pisma procesowe oraz dokumenty z pominięciem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Tym samym możliwe jest również zgłoszenie wierzytelności z tytułu alimentów pisemnie na adres syndyka.
Zaległe alimenty
Zaległe alimenty, czyli alimenty przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości, podlegają zaspokojeniu w upadłości z funduszów masy upadłości według kategorii zaspokojenia. Należy zauważyć, że wierzytelności z tytułu zaległych alimentów należą do kategorii pierwszej zaspokojenia. Jednakże mimo iż zaległe alimenty znajdują się w pierwszej kategorii zaspokojenia, to jednak nie gwarantuje to ich zaspokojenia w ramach planu podziału lub planu spłaty. Wynika to z tego, że z masy upadłości zaspokaja się w pierwszej kolejności koszty postępowania oraz zobowiązania masy upadłości. Może się zatem okazać, że w masie upadłości nie będzie środków wystarczających na pokrycie wszystkich zobowiązań. Ponadto nawet, jeżeli te środki się znajdą, to należy przygotować się na długie oczekiwanie na wypłatę zaległych alimentów. Zaległe alimenty wypłacane są bowiem w upadłości konsumenckiej w ramach planu spłaty dopiero po zakończeniu postępowania, a to może trwać nawet rok, a niekiedy nawet dłużej.
Inaczej uregulowana została kwestia bieżących alimentów należnych od upadłego. Jak już zostało wskazane z masy upadłości zaspokaja się w pierwszej kolejności koszty postępowania, a jeżeli fundusze masy upadłości na to pozwalają – również inne zobowiązania masy upadłości, w miarę wpływu do masy upadłości stosownych sum. Zobowiązania alimentacyjne ciążące na upadłym, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości (bieżące alimenty), syndyk zaspokaja po kosztach postępowania, ale przed innymi zobowiązaniami masy upadłości. Jest to istotne uprzywilejowanie zobowiązań alimentacyjnych w postępowaniu upadłościowym. Jednak nawet takie rozwiązanie nie gwarantuje, że w każdym przypadku alimenty w minimalnej wysokości zostaną zaspokojone. Często bowiem upadli nie mają środków, które wystarczałyby na pokrycie nawet kosztów postępowania.
Bieżące alimenty są wypłacane w terminach ich płatności, czyli tak jak to wynika z treści wyroku zasądzającego alimenty, do dnia sporządzenia ostatecznego planu podziału, a upadłości konsumenckiej do prawomocnego zakończenia postępowania.
Ponadto alimenty wypłacane są dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Od 1 lipca 2023 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 3600 złotych brutto. Pozostała część tych należności nie podlega zaspokojeniu z masy upadłości, natomiast mogą być zaspokojone z majątku upadłego, który nie wchodzi do masy upadłości.
Przepisy prawa upadłościowego przewidują również pewne uprzywilejowanie alimentów w przypadku podziału środków uzyskanych ze sprzedaż nieruchomości. Otóż w razie sprzedaży nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przed zaspokojeniem wierzytelności zabezpieczonych hipoteką oraz innych praw, zaspokaja się zobowiązania alimentacyjne ciążące na upadłym, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż płaca minimalna.
Alimenty jeszcze niezasądzone
Wprawdzie po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu, jednak nie dotyczy to postępowań w sprawach o należne od upadłego alimenty. W sprawach o alimenty można zatem pozywać upadłego po ogłoszeniu upadłości o zasądzenie lub podwyższenie alimentów.
Alimenty należne upadłemu
Alimenty mogą być również należne osobie, która ogłosiła upadłość. W takim przypadku wiele osób zastanawia się, czy świadczenia alimentacyjne zostaną zajęte przez syndyka. Zgodnie z przepisami alimenty są wyłączone z masy upadłości i nie podlegają zajęciu przez syndyka. Tym samym upadły może samodzielnie rozporządzać otrzymywanymi alimentami.
Czy alimenty zostaną umorzone po przeprowadzeniu upadłości?
Alimenty zarówno zaległe, jak i bieżące podlegają zaspokojeniu w ramach postępowania upadłościowego na zasadach wynikających z ustawy Prawo upadłościowe. Należy zauważyć, że konsumenckie postępowanie upadłościowe kończy się z reguły ustaleniem przez sąd planu spłaty wierzycieli. Następnie po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Zatem skutkiem wykonania planu spłaty jest co do zasady umorzenie większości długów upadłego. Możliwe jest też umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty. Długi alimentacyjne nie ulegają jednak umorzeniu w upadłości. Zobowiązania o charakterze alimentacyjnym należą bowiem do tych kilku kategorii zobowiązań, których nie obejmuje oddłużenie w ramach upadłości.
Co stanie się z alimentami niezaspokojonymi w trakcie upadłości?
Jak zostało wskazane alimenty nie podlegają umorzeniu po zakończeniu upadłości. W zakresie, w którym należności alimentacyjne nie zostaną zaspokojone w ramach upadłości mogą być dalej dochodzone po zakończeniu postępowania. Przepisy ustawy wprost stanowią, że nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym. Dotyczy to zarówno alimentów zaległych, jak i bieżących.
Czy alimenty na byłego małżonka (żonę, męża) traktowane są w upadłości tak samo jak alimenty rodzica na dziecko lub dzieci?
W prawie upadłościowym mowa jest ogólnie o należnościach alimentacyjnych. W związku z tym nie ma różnicy między alimentami na byłego małżonka (żonę, męża) a alimentami na dziecko lub dzieci.
Czy świadczenia alimentacyjne należy uwzględnić we wniosku o ogłoszenie upadłości?
Dłużnik, który zobowiązany jest do płacenia alimentów uwzględnia alimenty w spisie wierzycieli. Z kolei dłużnik, któremu przysługują alimenty uwzględnia świadczenia alimentacyjne w spisie należności dłużnika względem innych podmiotów.
Czy można pozwać upadłego o zasądzenie lub podwyższenie alimentów?
Wprawdzie po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu, jednak nie dotyczy to postępowań w sprawach o należne od upadłego alimenty. Upadłość dłużnika alimentacyjnego nie wyklucza zatem pozwania go o alimenty po ogłoszeniu upadłości.
Czy w trakcie postępowania upadłościowego upadły może wystąpić o obniżenie alimentów lub o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny wygasł?
Tak jak zostało wyżej wskazane postępowania sądowe dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte wyłącznie przez syndyka, jednak nie dotyczy to postępowań w sprawach o należne od upadłego alimenty. Upadły (dłużnik alimentacyjny) może zatem sam wystąpić przeciwko uprawnionemu do alimentów o obniżenie alimentów lub uchylenie obowiązku alimentacyjnego.
Czy długi alimentacyjne podlegają egzekucji po ogłoszeniu upadłości?
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej wyklucza możliwość dochodzenia roszczeń na drodze postępowania egzekucyjnego wobec upadłego. Z chwilą ogłoszenia upadłości postępowania egzekucyjne prowadzone wobec upadłego ulegają zatem zawieszeniu, a następnie umorzeniu po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Po dniu ogłoszenia upadłości niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego, z wyjątkiem zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych.
Czy syndyk masy upadłości może żądać zmiany wysokości alimentów?
Syndyk może żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego, w sytuacji gdy ich realizacja byłaby szkodliwa z punktu widzenia zaspokojenia ogółu wierzycieli. Chodzi o przypadki zbyt wysokich alimentów, gdy zostały ustalone w sposób nieodpowiedni w stosunku do uzasadnionych potrzeb uprawnionego, co ze względu na uprzywilejowane zaspokojenie alimentów w upadłości powodowałoby pokrzywdzenie pozostałych wierzycieli. Syndyk może zatem pozwać wierzyciela uprawnionego do alimentów w celu wzruszenia wyroków oraz umów ustalających alimenty.
Co jeśli syndyk nie posiada środków umożliwiających wypłatę alimentów?
W przypadku, gdy syndyk nie posiada środków w masie na wypłatę alimentów jest to równoznaczne z tym, że zobowiązany rodzic nie płaci alimentów. Wówczas można uzyskać alimenty z Funduszu Alimentacyjnego. Aby to zrobić można wystąpić do syndyka o wydanie zaświadczenia, z którego będzie wynikało, że brak jest środków w masie upadłości wystarczających na spłatę alimentów. Alimenty z funduszu wypłacane są miesięcznie w kwocie, która wynika z wyroku zasądzającego alimenty, jednak nie wyższej niż 500 zł na dziecko.
Podsumowanie – Upadłość konsumencka a alimenty
⇒ Po ogłoszeniu upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości zarządzaną przez syndyka. Dlatego po ogłoszeniu upadłości alimenty wypłacane będą przez syndyka.
⇒ Osoba uprawniona do otrzymania alimentów powinna dokonać zgłoszenia swojej wierzytelności z tytułu alimentów. Wierzyciel, który chce otrzymywać alimenty powinien załączyć do zgłoszenia dokument, z którego będzie wynikać obowiązek oraz termin płatności alimentów.
⇒ Syndyk będzie dokonywał wypłaty bieżących alimentów osobom uprawnionym w terminach ich płatności w miarę posiadanych środków. Alimenty będą wypłacane dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
⇒ Alimenty mogą być również należne osobie, która ogłosiła upadłość. Zgodnie z przepisami alimenty są wyłączone z masy upadłości i nie podlegają zajęciu przez syndyka.
⇒ Alimenty zarówno zaległe, jak i bieżące podlegają zaspokojeniu w ramach postępowania upadłościowego. Jednakże, w zakresie, w którym należności alimentacyjne nie zostaną zaspokojone w ramach upadłości, mogą być dalej dochodzone po zakończeniu postępowania. Alimenty nie podlegają zatem umorzeniu w upadłości.