Od 26 kwietnia 2023 r., w życie weszła ostatnia z nowelizacji kodeku pracy. Zawiera ona szereg zmian. W tym te dotyczące urlopu rodzicielskiego. Jednakże najwięcej emocji budzą przepisy przejściowe: co i komu się należy i od kiedy? Spójrzmy więc, co mówią nam przepisy przejściowe.
Kto może skorzystać z dodatkowej puli urlopu rodzicielskiego?
Sytuacja numer 1: długi wniosek o urlop rodzicielski
Co w sytuacji, kiedy pracownik korzysta już z urlopu rodzicielskiego na podstawie tzw. długiego wniosku składanego nie później niż 21 dni po porodzie?
W jego sytuacji, będą miały zastosowanie dotychczasowe zasady korzystania z urlopu rodzicielskiego, czyli będzie on nadal korzystał z urlopu rodzicielskiego na zasadach właściwych dla tzw. długiego wniosku. Jednocześnie taki pracownik będzie uprawniony do nowego, wyższego wymiaru urlopu rodzicielskiego tj. zwiększonego o 9 tygodni w stosunku do obecnego stanu prawnego. Te dodatkowe 9 tygodni będzie można już zgodnie z nowymi zasadami dzielić na 5 części, aż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Sytuacja numer 2: odrębny wniosek o urlop rodzicielski
Idąc dalej – co w sytuacji, kiedy pracownik korzysta już z urlopu rodzicielskiego, ale na podstawie tzw. odrębnego wniosku składanego w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu?
W takiej sytuacji pracownik będzie korzystał z tego urlopu na dotychczasowych zasadach i tak jak we wcześniejszej sytuacji – pracownik będzie uprawniony do nowego, wyższego wymiaru urlopu rodzicielskiego tj. 9 tygodni. Te dodatkowe 9 tygodni będzie można już zgodnie z nowymi zasadami dzielić na 5 części, aż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Sytuacja numer 3: korzystanie z urlopu rodzicielskiego w okresie od 02.08.2022 r. do 26.04.2023 r.
W tym kontekście, warto zwrócić uwagę na art. 34 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw:
Pracownik, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, w wymiarze określonym w art. 1821a i art. 183 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejsza ustawą.
Do pracownika, o którym mowa w ust. 1, stosuje się art. 1821a § 4 i 5 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Części urlopu rodzicielskiego, o której mowa w art. 1821a § 4 i 5 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, udziela się na zasadach określonych w przepisach ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Co to oznacza?
Pracownicy, którzy w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia 26 kwietnia 2023 r. byli uprawnieni do urlopu rodzicielskiego lub z niego korzystali, mają również prawo do dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego.
Dlaczego?
Ponieważ właśnie od 2 sierpnia 2022 r. powinny w Polsce obowiązywać nowe zasady dotyczące urlopu rodzicielskiego.
Sytuacja numer 4: pracownik złożył wniosek o urlop rodzicielski, ale nie zaczął z niego korzystać do dnia 26 kwietnia 2023 r.
Ze względu na przepisy przejściowe i różnorakie sytuacje pracowników uprawnionych do urlopu rodzicielskiego, w niektórych przypadkach pracodawcy, będą musieli cofnąć dotychczasowe wnioski pracowników o urlop rodzicielski.
Kogo to będzie dotyczyć?
Jak można przeczytać w przepisach przejściowych ustawy, do pracownika rodzica dziecka, który do dnia wejścia w życie nowej ustawy, czyli do dnia 26 kwietnia 2023 r. złożył wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego albo jego części, ale nie rozpoczął korzystania z tego urlopu przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, czyli 26 kwietnia 2023 r., będą miały zastosowanie nowe przepisy dotyczące urlopu rodzicielskiego.
To oznacza, że pracodawca będzie zwracał pracownikowi wniosek w celu jego zmiany i ponownego złożenia pracodawcy w terminie 7 dni. Jeżeli pracownik nie złoży ponownie wniosku, będzie korzystał z urlopu zgodnie z wnioskiem złożonym przed dniem wejścia w życie ustawy, czyli zgodnie ze starymi przepisami.
Jednocześnie, aby pracownik mógł skorzystać z nowej wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5%, będzie musiał o to zawnioskować – w ciągu 21 dni od dnia wejścia w życie nowych przepisów, czyli do 17 maja 2023 r. W przeciwnym razie otrzyma zasiłek wg „starych zasad”.
Sytuacja numer 5: pobieranie zasiłku na starych zasadach po 26 kwietnia 2023 r.
Co w sytuacji, kiedy pracownik jest w trakcie pobierania zasiłku za urlop rodzicielski, a zgodnie z nowymi przepisami, zostaje zwiększona podstawa? Czy przysługiwać mu będzie tzw. „wyrównanie” do 81,5%?
Tak, ale pod warunkiem, że złoży wniosek/prośbę do pracodawcy lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o podwyższenie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Takie pismo należy złożyć w ciągu 21 dni od dnia wejścia w życie nowych przepisów, czyli do 17 maja 2023 r. Wyrównanie nastąpi od dnia wejścia w życie przepisów do końca trwania urlopu rodzicielskiego.
Sytuacja numer 6: brak zatrudnienia i ubezpieczenia matki dziecka
Ostatnie, na co warto zwrócić uwagę i o czym pamiętać – brak zatrudnienia i ubezpieczenia matki dziecka w dniu porodu nie stanowią od teraz przeszkody do skorzystania przez ojca dziecka z prawa do urlopu rodzicielskiego.
Podsumowanie
Podsumowując – od 26 kwietnia 2023 r. zmianie ulegają zasady dotyczące urlopu rodzicielskiego. Zostaje zwiększony jego limit, dzielić go można na 5 części i zostaje on uniezależniony od urlopu macierzyńskiego. Najważniejsze na co powinni zwrócić uwagę pracodawcy, to przepisy przejściowe, które wskazują sytuacje, kiedy pracownicy korzystają z urlopu rodzicielskiego na nowych zasadach, a kiedy na dotychczasowych.